میان دین و روشن بینی ارتباط وثیقی وجود دارد. ارتباطی که اگر در آن روشن بینی بینی حذف گردد بی شک دین به پدیده ای نامبارک تحت عنوان خرافه پرستی تبدیل می شود.
واژه روشن بینی را به جای روشنفکری به کار بردم؛ زیرا متاسفانه در محافل دینی ما واژه روشنفکری معنای خوبی ندارد و تصور بر این است که روشنفکران به نوعی بی دینی مبتلا هستند. در حالی که اصلا چنین نیست و نباید باشد. دلیل مدعای من آن است که اساسا دین و هر آموزه دینی با تغییر، تحول و نوآوری همراه است و اگر قرار باشد تغییری صورت نپذیرد پس آمدن دین را چه سود. دین آمده است تا اوضاع را بهبود بخشد, دین آمده است تا نحوه دیگری از تعقل و رفتار را به ما بیاموزد که بهتر از وضعیت موجود یا وضعیت سابق است.
و این همان روشن بینی یا به عبارتی روشنفکری است.
آنان که مخالف روشنفکری در عرصه دین و شناخت آموزه های دینی اند می بایست در صحت ادعای خود ادله بیاورند؛ ادله ای که بتواند سیره و آموزه های انبیا و اولیای الهی را در طول تاریخ توصیف و تصدیق کند. این در حالی است که تاریخ مشحون از سیره و آموزه هایی از انبیا و اولیای الهی است که در راستای اصلاحات و تغییرات روبه رشد شکل گرفته است.
آیت الله حایری شیرازی را شاید بتوان در زمره یکی از این اولیای الهی قرار داد که با انتقاد از وضعیت موجود در جهت رشد و اصلاح آن گام هایی برداشته است. وی در کتاب تحجرگرایی چنین می فرماید:
استعمار یعنی تعطیلی فکر، نه به آن معنا که اجازه ندهند شما فکر کنید بلکه به آن معنی که فرصت ندهند شما فکر کنید...استعمار نو، استعمار رسیدن به جواب قبل از رسیدن به سوال است.
