آزادی بیان در ادیان الهی
امروزه یهودیت، مسیحیت و اسلام به عنوان ادیان الهی در دسترس شهرت دارند. به طوری که منابع عظیمی از الهیات نیز در این سه مورد شکل گرفته است.
یکی از موضوعات مطرح شده در رابطه با ادیان الهی، جایگاه حقوق بشر در میان آموزه های آنهاست. و یکی از محورهای حقوق بشر حق آزادی بیان است.
آزادی بیان به آزادی عقیده و اندیشه مرتبط است. در مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر آزادی بیان بالاترین آرمان بشری است که می تواند سایر اجزای حقوق بشر را محقق کند. از این منظر موضوع آزادی بیان می تواند سابقه ای به درازای تاریخ اندیشه بشر داشته باشد.
اکنون سؤال این است که آزادی بیان در ادیان پذیرفته شده چه جایگاهی دارد؟
واضح است که همواره آزادی با تعاریف و محدودیت هایی همراه است تا خود مانع تحقق خود نشود. آزادی بیان نیز از این امر مستثنا نیست. لذا قدم اول در آزادی بیان پرهیز از توهین، افترا و تخریب است.
در انجیل و قرآن خداوند عیسی را کلمه نامیده است.
در انجیل یوحنا چنین می‌خوانیم:
«در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود. همان در ابتدا نزد خدا بود. همه چیز به واسطه او آفریده شده. به غیر از او چیزی از موجودات وجود نیافت. در او حیات بود و حیات نور انسان بود؛ و کلمه جسم گردید و میان ما ساکن شد پر از فیض و راستی و جلال او را دیدیم، جلالی شایسته پسر یگانه پدر؛ و یحیی بر او شهادت داد و ندا کرده می‌گفت این است آنکه دربارهٔ او گفتیم، آن که بعد از من می‌آید پیش از من شده‌است، زیرا که بر من مقدم بود؛ و از پری او جمیع ما بهره یافتیم و فیض به عوض فیض، زیرا شریعت به وسیله موسی عطا شد، اما فیض و راستی بوسیله عیسی مسیح رسید.»
قرآن نیز در این باره چنین می فرماید:
همانا مسیح، عیسی پسر مریم پیامبر خدا و کلمه اوست( نساء 171).
شاید بتوان از این عبارات دریافت که پیامبر خدا کلام خداست و با داشتن کلام خدا می توان به او نزدیک شد. لذا نسبت به چنین کلامی نمی توان اکراه و اجبار اعمال کرد و اراده آزاد را نادیده انگاشت.
نکته مهم دیگر در مورد جایگاه آزادی بیان در ادیان این است که اساسا آزادی در رسیدن به حقیقت امری ضروری است و هرگز نمی توان کسی را به اجبار و فشار در مورد حقیقت واداشت. آزادی بیان در ادیان الهی همان مباحثه مستدل و باز کردن راه به سوی حقیقت است.
چنین نگاهی به آزدای بیان نه تنها با کرامت انسانی نیز سازگار است بلکه هیچ منافاتی با حقوق بشر ندارد.
مضوعاتی چون کفر و ارتداد که می بایست در بطن شرایط تاریخی خود بررسی گردد، گرچه بسیار بحث برانگیز بوده اما با اندکی تأمل و بازخوانی آموزه های دینی قابل حل است.
