معرفی کتاب

کتاب باستان شناسی قوم ثمود از اولین و مهمترین آثار مستند در معرفی قوم ثمود است.

این اثر نوشته وان دن براندن و ترجمه محمد حسین مرعشی و کاری از نشر نگاه معاصر است. علاوه بر اشاراتی از قرآن درباره قوم ثمود، ابهام در تاریخ قوم ثمود، برخی از پژوهشگران دقیق و کنجکاو مغرب زمین را از آغاز سده نوزدهم به خود مشغول داشته است. 

این مطالعه در سال 1810 و با سفر دکتر سیتزن به شبه جزیره عربستان آغاز گردید. در نهایت با بدست آمدن 4000 متن باستانی از سنگ نبشته های یافت شده، وان دن براندن در نیمه دوم سده بیستم، پس از بررسی و تفسیرهای مستمر و طولانی حاصل کار خود را تحت عنوان این کتاب منتشر ساخت.

گرچه این اثر همه ابهام را برآورده نمی کند اما توانسته آغاز و پایان تاریخ قوم ثمود را آشکار نماید. او و سایر همکارانش اطلاعات موجود در سنگ نگاشته ها را چنان با ظرافت گردآوری کردند که گویی یگ تک پژوهی مردم شناسانه از این قوم است: خاستگاه ثمود، آغاز مهاجرت آنان، پراکندگی قوم ها، محل سکونت، حرفه ها، جنگ ها، روابط اجتماعی، وسایل جنگی، زبان، دین، مراسم دینی، معابد، خدایان و... همه مورد کنکاش دقیق این دانشمندان قرار گرفته است.

گرچه شناخت ما از قوم ثمود به طور عمده از قرآن و برخی تفاسیر است، با این حال این اثر می تواند با ارایه شواهد مستند تاریخی بیش از پیش ثمودیان را بر ما آشکار و  روحیه و انگیزه پژوهش و پرسشگری را در ما بیدار کند.

در بخشی از این کتاب ارزشمند آمده است:

مورخان قدیمی عرب برای نگاشتن تاریخ نیاکان پیش از اسلام خود، داده های اندکی در اختیار داشته اند. با وجود این شبه جزیره عربستان از 8 سده پیش از میلاد، دارای یکی از درخشان ترین تمدن های پویایی بوده که مشرق زمین طی روزگاران به خود دیده است. براستی در سراسر شبه جزیره صخره ها پوشیده از نوشته هاست. زمین پر از سنگ های نگاشته شده است. اسناد و مدارک بایگانی شده بسیاری وجود دارد که نشان دهنده حرکات، ایما و اشارات نیاکان و نژادهای گمشده اند، اما مورخان قادر به استفاده از آنها نیستند. شن های صحرا، شهرهای بسیاری را در خود فرو برده و پوشانده است. با چند ضربه کلنگ می توان عظمت یک نژاد را اشکار ساخت، اما در این سرزمین هنوز کلنگی فرو نیامده است. 

نام ثمور بر گرفته از نام یکی از اقوامی است که در آن منطقه ساکن بوده اند. قوم ثمود از 8 سده  پیش از میلاد تا سده دوم میلادی بخش های گسترده ای از شمال عربستان را تا مرز سوریه تا مرز سبا را در اختیار داشته اند. بر اساس برخی اسناد اسلامی قوم ثمود یک سده قبل از میلاد پیامبر اسلام ص از میان رفته اند.

ابن عربی و دین

با آنکه ابن عربی از بزرگترین اعضای عرفان اسلامی در سراسر جهان شناخته شده است، اما آراء و نظرات وی در حوزه دین و دینداری در مجامع دینی ایران چندان شهرت و محبوبیتی ندارد.

اینکه علت این نکته چیست و به چه عواملی بر می گردد، اکنون مد نظر ما نیست.

مروری کوتاه بر برخی آراء ابن عربی که از آثار خود او یا آثار ابن عربی شناسان بر می آید نکات بدیع، زیبا و چشمگیری را نصیب انسان می کند؛ به طوری که اگر فرد دغدغه دین و دینداری در سر داشته باشد حتما مرور خود را به مطالعه ای گسترده مبدل خواهد ساخت.

اما دین و دینداری از منظر ابن عربی چیست؟

دین از منظر ابن عربی همان توحید است.

دینداری از منظر ابن عربی اتصاف به اسمای الهی است. گرچه موضوع اسمای الهی خود بحثی پردامنه است اما ابن عربی در آثار خود

از جمله فتوحات مکیه به بسیاری از آنها پرداخته است. البته ویلیام چیتیک نیز به عنوان بزرگترین ابن عربی شناس معاصر، در کتابی مختصر آن را شرح داده است.

در عین حال اسمای الهی از منظر ابن عربی از چند ده مورد تجاوز نمی کند که گل سرسبد و عصاره تمامی آنها اسم اعظم الله است. و در صورتی که بنده ای از بندگان خدا بتواند تعداد یا اکثری از آنها را در خود ایجاد کند به مقام دینداری رسیده است. با این اوصاف ما کجاییم و دیندار واقعی کجاست؟

دین پژوهی

دین پژوهی چیست؟

دین پژوهی واژه جدیدی است که در سال های اخیر در برخی از فضاهای آموزشی و پژوهشی علوم انسانی مطرح شده است.

این در حالی است که این رشته کلان و عمده هنوز به خوبی معرفی نشده و بسیاری آن را با معارف اسلامی یکی می انگارند.

واقعیت آن است که دین پژوهی تلاشی در جهت فهم اهمیت، خاستگاه و شکل های مختلف دین است که به دو صورت گردآوری اطلاعات و تفسیر نظام مند آن اطلاعات انجام می شود.

در گردآوری اطلاعات مطالعه روان شناختی و تاریخی دین دارای اهمیت است که با رشته های جانبی دیگری چون باستان شناسی، قوم شناسی، زبان شناسی، تاریخ ادبیات و... تکمیل می گردد.

نینیان اسمارت از برجسته ترین محققان دین پژوهی در قرن بیستم است؛ وی با استفاده از روش های تاریخی، زبان شناسی، نقد ادبی، روان شناسی، انسان شناسی، جامعه شناسی و... کمبودهای روش شناختی در حوزه دین پژوهی را خاطر نشان کرد و خود به مطالعه دقیق تر تاریخ، خاستگاه و کارکردهای ادیان پرداخت.

ادامه دارد...

تنها جور دیگر باید دید

من یک پژوهشگر در حوزه دین پژوهی هستم. اغلب دین پژوهی را با الهیات و معارف اسلامی یکی می گیرند؛ در حالی که اصلا و ابدا چنین نیست. حتی بر عکس آن است.

دین پژوهی دارای موضوعات مطالعاتی متنوعی است که یکی از آنها دین و فمینیسم است. به عبارت دیگر نگاه زنانه به دین.

وای عجب واژه ای بکار بردم: فمینیسم

بدتر از این هم مگر می شود. اگر می خواهی به خانمی فحش بدهی می توانی این واژه را به کار ببری. آن هم به صورت فاعلی یعنی فمینیست.

البته در صورتی که یکی از روحانیون عظیم الشأن حوزه علمیه باشی!!!